Sukcesja i rozłam aikido

Wybór następcy O’Sensei

W tradycji japońskiej mistrz mianuje następcę, przeważnie jest to syn.  Czasem tak jest że nie ma potomków, albo nie są uzdolnieni, czy z różnych powodów nie mogą kontynuować tradycji ojca. Dopuszczalna jest wtedy adopcja lub wprowadzenie do rodziny (zięć) przyszłego sukcesora. I tak miało być w przypadku O-Sensei – można o tym poczytać w wywiadach z jego przedwojennymi uczniami w książce Stanleya Pranina „Aikido Masters – Prewar Students of Morihei Ueshiba„. 

Spekulowano możliwość przejęcia sukcesji przez wprowadzenie do rodziny poprzez adopcję i ożenek z córką O’Sensei, Matsuko. Padały takie nazwiska jak Kenji Tomiki, Minoru Mochizuki i Yoshio Sugino. A nawet Yoichiro Inoue (bratanek O’Sensei; w Japonii spotykane były małżeństwa w obrębie kuzynostwa).

O’Sensei rozważał też Kiyoshi Nakakurę. W 1932 roku, Kiyoshi Nakakura, wiodący kendoka Japonii i student Hakudo Nakayamy, zgodził się poślubić córkę Morihei. Ustalenia zostały wykonane z Morihei i Nakayama jako pośrednikami. Uroczystość odbyła się w tym samym roku i Nakakura został przyjęty przez rodzinę Ueshiba, przyjmując imię „Morihiro Ueshiba.” Założyciel miał więc nie tylko następcę, ale i świetnego szermierza, który stymulował jego rosnące zainteresowanie badaniem miecza.

Kiyoshi Nakakura, 1932 r.

Nakakura pozostał w Kobukai przez około pięć lat. Ze względu na jego obecność powstała w Kobukan grupa kendo. Ale Nakakurze, który najpierw był kendoką, trudno było opanować subtelności jujutsu Morihei i stopniowo zdał sobie sprawę, że nie byłby odpowiednim następcą. Jego małżeństwo zakończyło się w 1937 roku, kiedy Nakakura wrócił do świata kendo.

Po tych faktach, pytanie, kto będzie następcą Morihei ponownie stało się kwestią otwartą. Znów wielu uważało, że będzie nim jego bratanek Yoichiro, ze względu na długi okres współpracy przy tworzeniu aikibudo i jego więzi rodzinne z Morihei.

Yoichiro Inoue w wieku 45 lat (1946 r., Tanabe). Często zastępował O’Sensei w prowadzeniu zajęć gdy ten był chory. Więzi zostały zerwane (ok. 1942 r.), a Inoue jest pomijany w większości opracowań historii Aikido tak jakby wogóle nie istniał.

Syn Morihei, Kisshomaru (ur. 1921 r.) rozpoczął treningi w połowie 1930 roku i stopniowo zaczął być partnerem ojca dla demonstracji technik miecza. Był dzieckiem więc nie był brany pod uwagę jako doshu, nie praktykował aikido i był po prostu za młody. Gdy Morihei wycofał się do Iwama w 1942, Kisshomaru, który w tym czasie był studentem Uniwersytetu Waseda, przejął jako lider (dojo-cho) Kobukai.

/dojo-cho to odpowiednik dyrektora; Kobukai to nazwa fundacji; Kobukan to budynek dojo w Tokio/

Fakty wskazują na to że O’Sensei szukał następcy i nie znalazł, dlatego formalnie nie przekazał na nikogo personalnie swojej sztuki (podkreślał że aikido jest dla całej ludzkości). Jednak kilka dni przed śmiercią zwołał najbliższych uczniów – „wszyscy trzymajcie się razem i wspierajcie Kisshomaru” – takie było przesłanie. Po śmierci założyciela w 1969 roku, Kisshomaru powołując się na wspomnianą na początku tradycję zastąpił swojego ojca jako II Doshu. Nie stało się to od razu, ponieważ chciał pełnić funkcje administracyjne jako dyrektor organizacji ale nie jako nauczyciel. Ostatecznie, popierany także przez głównego instruktora Koichi Tohei, po około roku zaczął umacniać swoją pozycję jako lider i spadkobierca Aikido. Nie wszystkim podobało się w jaki sposób umacniał swoją pozycję, i jakie zmiany wprowadzał, dlatego początkiem lat 70-tych nastąpił odpływ części ważnych osób dla Aikido, którzy usamodzielnili się tworząc własne organizacje. To już jest jednak temat na inne opracowanie.

Tak więc oficjalna linia biegnie dalej przez syna Kisshomaru do obecnego doshu Moriteru Ueshiba,

obecny waka sensei („oczekujący”) – Mitsuteru Ueshiba (czyli prawnuk O’Sensei).

Doshu tłumacząc na polski to „człowiek drogi”, osoba która prowadzi, wybiera kierunek. Kisshomaru Ueshiba zmienił aikido O’Sensei. To co dziś ćwiczymy nie jest tym samym, i nie jest to żaden sekret. Moriteru, czyli wnuk O’Sensei, jako doshu już nie był tak radykalny, raczej zachowawczy.

Jakie konkretnie zmiany wprowadził Kisshomaru i dlaczego, co to jest progresywne aikido, jak bardzo różnią się poszczególne style – to opiszę oddzielnie. Na końcu opracowania podałem jedynie zajawkę w postaci wyliczenia pierwszych odłamów.

Trzeba przyznać że organizacja na której czele stoi doshu, czyli to stowarzyszenie Aikikai, jest bardzo otwarte. Jest w nim miejsce dla każdego, nie ma wyrzucania federacji aikido, a te które go opuściły zawsze mogą wrócić. Aikikai to taki wielki parasol pod którym jest wielka różnorodność.

Struktura organizacyjna Aikido

Fundacja Aikikai powiązana z IAF (International Aikido Federation), zrzesza około 100 organizacji aikido z całego świata, a każda z tych federacji z kolei posiada sieć własnych klubów. Aikido jest bardzo masowe, w samej Japonii klubów aikido podległych Aikikai jest około 1800.

logo Aikikai, ten motyw graficzny często przewija się w logach federacji zrzeszonych w Aikikai (sądzę że nawiązuje do barw narodowych Japonii i kwiatu wiśni); podobne logo ma IAF

Centrala mieści się w Tokio, stamtąd wydawane są certyfikaty na stopnie mistrzowskie, i tam jest centrum szkoleniowe (Hombu Dojo).

Hombu Dojo odbudowane w 1968 r (na miejscu zniszczonego, założonego przez O’Sensei w 1931 r.’Kobukan’)

Rozłam Aikido

Wspomniałem że Aikikai to parasol – w ramach tego Aikikai są różnice – kluby które robią aikido niepodobne do siebie nawzajem.

Oprócz tego uczniowie O’Sensei utworzyli własne szkoły aikido.

– pierwszy był Minoru Mochizuki zakładając Yoseikan w 1931 r. Uważał że japońskie sztuki walki wypaczyły się bądź przez wąską specjalizację bądź przez rywalizacje sportową. Chciał ponownie je złożyć w jeden kompletny system.

– potem usamodzielnił się Gozo Shioda, który był uczniem O’Sensei kiedy ten jeszcze nauczał jako instruktor daito-ryu. Shioda założył szkołę Yoshin (Yoshinkan) w 1955 r. Jego styl aikido jest określany jako „twardy”.

–  w 1956 r. Noriaki Inoue założył szkołę znaną dziś jako Shin’ei Taido. To bratanek O’Sensei który uważał się za współtwórcę aikido. To czego nauczał było tym samym co pokazywał O’Sensei jako Aiki Budo (wyżej pisałem o Yoichiro Inoue – to ta sama osoba, on zmieniał imię kilka razy).

– w 1967 r. powstał Shodokan – założycielem był Kenji Tomiki. Szukał on form rywalizacji sportowej w aikido.

To co powyżej powstało jeszcze za życia Założyciela. Kilka lat po jego śmierci (1974 r.) Aikikai opuścił główny instruktor aikido za życia O’Sensei – Koichi Tohei. Odszedł zakładając organizację Ki Society, nazwa stylu to Shin Shin Toitsu Aikido, często określana w skrócie jako  Ki-Aikido.

Niezależnie od tego są nauczyciele aikido którzy stworzyli własne systemy a nie opuścili Aikikai. Warto wśród nich wymienić Morihiro Saito, Shoji Nishio a ze współczesnych Christana Tissiera. Tak więc jest różnorodność i każdy chcący ćwiczyć aikido ma wybór. Teoretycznie – zazwyczaj ograniczony miejscem zamieszkania.

Nie jest ważne jak bardzo organizacyjnie podzielone jest współczesne  aikido, bo prawdziwe Aikido jest jedno i nie zależy od organizacji.

Polecane linki

biografia Kisshomaru Uyeshiba
http://www.guillaumeerard.com/aikido/articles/biography-of-kisshomaru-ueshiba-second-doshu-of-aikido

wirtualny spacer po Hombu Dojo
http://www.aikikai.or.jp/hombu-dojo-virtual-tour/aikikai-hombu-dojo/aikikai-hombu-dojo-virtual-tour.html